nee ik ga het op deze manier doen:
Naar aanleiding van de vele topics over het tunen van (originele) cilinders, heb ik eens geprobeerd een stukkie te schrijven voor degenen die meer willen van hun cilinder:
Uiteraard is alles op eigen risico, opvoeren mag niet, en schade aan de cilinder kan ik ook weinig aan doen.
Voor degenen die alles snel willen doen, verwijs ik jullie naar
http://www.puchmaxi.nl, waar een how-to staat over het tunen van de cilinder. Dit is echter niet zo precies… voor degenen die meer willen, probeer ik eens een verhaaltje te schrijven.
Ik ga er ook vanuit dat men al enige voorkennis heeft over de werking van een 2takt-motor, en bijbehorende onderdelen.
Inhoud:
- Timingen
- Blowdown
- uitlaatpoorttiming en breedte
- Poortvorm
- Frezen
- Spoelpoorten/Boosterpoorten
- Spoelkanalen
- Vulplaat/Spacer
- Squish
Timingen
Allereerst willen we graag de timingen weten van de cilinder in de gemonteerde stand! Om tot goeie timingen te komen zul je eerst de deckheight moeten meten. Dit kan bijvoorbeeld met de achterkant van een schuifmaat. Als je nog een oude schuifmaat hebt, kan je het puntje van de achterkant nog wat dunner maken, zodat je precieser kan meten ivm zuigerbolling. De zuiger komt op het bovenste dode punt (BDP) nooit helemaal tot de top van de cilinder. We willen graag weten hoever de zijkant van de zuiger onder de bovenkant van de cilinder blijft. De timingen van de cilinder zijn afhankelijk van de deckheight, daarom moet deze gemeten worden in gemonteerde stand: dat betekend de juiste voetpakking(en) en de cilinderbouten aandraaien.
Goed, we weten nu de deckheight. De volgende stap is de timingen uitrekenen. De timingen worden uitgedrukt in graden, het geeft aan hoeveel graden de krukas draait vanaf het openen tot het sluiten van de poort. Als een uitlaatpoort op 140 graden staat, draait de krukas dus 140 graden rond na het openen, voordat de poort gesloten is. Dit kan makkelijk met “jaaps puch calculator” (klik!) worden berekend. Je meet de afstand van de bovenkant van de poort (uitlaat of spoelers) tot de top van de cilinder. Dit vul je in bij “poorthoogte”. De deckheight hebben we net gemeten, dus die vullen we ook in. Nu even op “bereken” drukken en voilà: Daar heb je de timing van de poort.
Blowdown
Als je de timingen van de spoelpoorten en uitlaatpoort weet, kan je de blowdown berekenen. Dit doe je volgens de formule: (timinguitlaat – timingspoelers)/2. Voorbeeld: de uitlaatpoort staat op 180 graden, de spoelers op 130. De blowdown is dan: (180-130)=50, en dit delen door 2 geeft: 25. De blowdown is de mate van hoogtoerigheid van de cilinder. Hoe hoger dit getal, hoe hoogtoeriger je motorblok word. Je zal meer vermogen krijgen bovenin, maar verliest low-end power. Hier een lijstje van blowdowns met karakteristieken:
Blowdown 20: Laagtoerig, trekt lekker op, maar meer ook niet
Blowdown 25: middeltoerig: Je krijgt al een lekkere powerband, maar wegtrekken word duidelijk minder
Blowdown 30: erg hoogtoerig, meerdere versnellingen handig
Blowdown>30: superhoogtoerig, hele krappe powerband met veel vermogen, totaal niet bruikbaar op straat.
We hebben te maken met een puch, en aangezien dat een automaatje is kunnen we de blowdown niet te hoog nemen voor redelijk straatgebruik. De blowdown kan je zelf kiezen, daarmee kan je de cilinder het karakter geven dat goed is voor jou. Let ook op de rest van de setup: Een laagtoerige uitlaat en een hoogtoerige cilinder gaan niet zo goed samen. Voor straatgebruik zou ik niet hoger gaan dan 25, voor een racer die echt hard moet trekken bovenin zou je 27/28 kunnen doen, maar wegrijden word wel een drama.
Uitlaatpoorttiming en breedte
De blowdown nemen we als basis van de berekeningen. Ervan uitgaande dat niet iedereen beschikt over een haakse frees, zullen de timingen van de spoelers niet verandert kunnen worden. We weten nu 2 dingen: de blowdown en de timingen van de spoelers. Met deze gegevens kunnen we berekenen wat de bijpassende uitlaat timing is: timingspoelers+(2xblowdown). Voorbeeld: je wil een blowdown van 26, en je spoelers staan op 120 graden. De bijpassende uitlaat timing is 120 + 52 = 172 graden. Nu kunnen we in “Jaap`s puch calculator” de bijpassende poorthoogte berekenen. Je vult alweer de deckheight in, en de timing (172 graden). Nu klik je het vakje “poorthoogte” aan, druk op berekenen, en je weet de hoogte.
Vrijwel altijd zal de poorthoogte kleiner zijn (dus de poort word hoger) dan standaard. Zo niet: dan hoef je niks te doen. Wat je wel kan doen is de poort verbreden. Hierdoor blijft grofweg gezegd de karakteristiek van je motorblok gelijk, maar zal je meer toeren draaien, en dus harder gaan. Er kunnen immers meet uitlaatgassen door een brede poort dan een smalle. Hier zijn richtlijnen voor, normaal gesproken is het 67% van de boring. Is de boring 38mm, dan is je maximale uitlaatbreedte 0.67*38mm = 25.46mm. De 67% is een (vrijwel altijd) een veilige richtlijn. Als je een goede zuiger hebt met goede zuigerveren, zou je breder kunnen gaan. Het risico van een brede poort is dat je zuigerveren naar buiten komen, en blijven haken op de bovenkant van de poort als de zuiger naar boven gaat.
Poortvorm
Nu komt de poortvorm om de hoek kijken: Een vierkante poort geeft meer oppervlakte dan een ovale poort. Ook een poortvorm heeft z`n eigen karakteristiek: Een vierkante poort geeft je een felle vermogensopbouw. T`is soms alles of niets.. terwijl een ovalere poortvorm juist een wat rustiger karakter heeft. Je hebt een wat rustiger vermogensopbouw. Het nadeel van een vierkante poort is dat de zuigerveren makkelijk “happen”, vooral als hij breed is. Het voordeel is ook dat je uitlaat een lekkere puls krijgt. Een ovalere poort is veiliger, maar je haalt niet alles uit de poort. Ook hier is het kiezen wat je wil. Je kan het ook gaan combineren zoals op dit plaatje:
Afbeelding
En vrij hoekige poort voor veel oppervlakte, met rondere randen om happen te voorkomen. De uitlaatpoort kan aan de onderkant wat smaller, het belangrijkste deel van de uitlaatpoort is het gedeelte dat boven de spoelers zit. In de tijd tussen het openen van de uitlaatpoort en het openen van de spoelers, wil je zoveel mogelijk gassen kwijt.
Frezen
Oke: We weten de blowdown, de timingen, de poorthoogtes en de poortvorm. Hoe krijg je de “nieuwe” poort zo netjes mogelijk in je cilinder? Regel 1: meten is weten, liever 3x checken dan dat je een nieuwe cilinder moet kopen omdat je er 4mm naast zat. Om de poorthoogte af te tekenen gebruik ik altijd een stift. Ik maak het gedeelte boven de poort zwart, en veeg het weg met de achterkant van een schuifmaat (dat dunne stokje dat uitsteekt). Je zet eerst de schuifmaat op de juiste poorthoogte, bijvoorbeeld 23mm. Je vouwt een stukkie toiletpapier oid om het uitstekende stokje. Nu kan je de schuifmaat haaks op de cilinder zetten, met het uitstekende stokje in je cilinder. Nu kan je het gedeelte boven je uitlaatpoort wegvegen. Als het goed is, is er een stukje boven de poort zwart, en daarboven heb je alles weggeveegd. De rand van het gekleurde stuk zou nu 23mm over de top van de cilinder moeten zitten.
De hoogte van de poort is nu bepaald (wel nameten!!), nu de breedte nog. Dit doe ik door 2 stukjes plakband in de cilinder te plakken, aan beide kanten van de poort. Als je ze goed recht hebt, kan je met de schuifmaat de breedte meten. Zitten de stukjes plakband te ver uit elkaar? Trek ze los en plak ze dichter bij elkaar.. en dan weer opnieuw meten. Het is een beetje moeilijk uit te leggen, ik denk dat dit plaatje een stuk duidelijker is:
Afbeelding
De afwerking van de uitlaatpoort moet zo mooi mogelijk zijn. Zelf ga ik altijd met een schuurpapiertje om de randen van de poort goed strak te krijgen, tegelijkertijd word je uitlaatpoortkanaal ook mooi glad. Sommigen polijsten de uitlaatpoort, wat erg mooi lijkt, maar je kan hem ook mooi opschuren met een fijne korrel schuurpapier. Polijsten/ruwer houden is een klassieke discussie. Polijsten is lekker glad, maar een ruwer oppervlak zou olie vasthouden, wat weer gladder is. Ik hou het bij schuren, polijsten lijkt mooi maar is veel werk.
Tot slot kan je bevels aanbrengen, dit zijn schuine randen aan de boven- en onderkant van de uitlaatpoort. Hierdoor blijven de zuigerveren minder makkelijk haken in de poort. Bevels kan je aanbrengen met schuurpapier om een schorevendraaier/stokje, of met de dremel met slijpsteentje.
Spoelpoorten/boosterpoorten
Zoals eerder vermeld zullen weinig mensen de beschikking hebben over een haakse frees, dus de spoelpoorten laten we zoals ze zijn. Een mogelijkheid om extra spoeloppervlakte te krijgen is het aanbrengen van boostpoorten. Dit zijn een soort “glijbaantjes” in de cilinderwand, boven de inlaatpoort. In de zuiger zullen bovenin op de plek van de boosters gaten gemaakt moeten worden. (pas wel op dat de gaten niet de inlaatpoort openen in ODP!) Door de druk van het mengsel onder de dalende zuiger, zal het mengsel door de gaten via de boosters naar de verbrandingsruimte stromen. De boosterpoorten openen enkele graden na het openen van de normale spoelers. Als de gewone spoelers het mengsel over de zuiger laten stromen, zal de boosterpoort openen en zorgen dat het verse mengsel als een “golf” de verbrande gassen richting uitlaatpoort duwen. Hiervoor moeten de boosters gericht staan richting cilinderkop.
Het maken van boosters kan “gewoon” met een dremel, maar zorg eerst dat je het enkele keren probeert op een oude cilinder. Met een breed bol freesje is het goed te doen. Doe het echter alleen als je vrij zeker bent van je zaak, en kijk eerst hoe het bij andere cilinders zit.
Voorbeeldje van zelfgemaakte boosterpoorten:
Afbeelding
Afbeelding
Spoelkanalen
De spoelkanalen zijn bij een originele cilinder klein, die kunnen best een beetje groter. Ook bij 50/70cc cilinders kan er wel wat weggehaald worden. Je kan ze bijvoorbeeld wat breder maken, maar hoger/lager kan ook. Haal alleen materiaal van de “buitenkant” weg, en niet bij de bolling aan het “cilinderhemd”! Als je aan de “buitenkant” ook een bolling kan frezen naar buiten, is dit aan te raden:
Afbeelding
Het blauwe kan je weghalen
Maak het kanaal consequent breder, en niet alleen bij de cilindervoet waarna hij weer smaller word. Als je meerdere spoelpoorten hebt zit er vaak een spijltje in, deze kan je een mooie scherpe punt geven.
Afbeelding
Vulplaat/Spacer
Door gebruik te maken van een vulplaat kan je ook je spoeltimingen verhogen. Je uitlaatpoorttiming verhoog je er ook mee… Dit kan handig zijn om je uitlaatpoort een bepaalde timing te geven. Een hogere timing is vaak gunstig voor de werking van de uitlaat. Als je spoelpoorttiming vrij laag is, kan je de uitlaatpoort niet zo hoog maken omdat de blowdown te hoog word. Ook hier is het weer een kwestie van timingen opmeten. Als je de uitlaatpoort op 180 graden wil hebben, neem je dit als basis. Als de uitlaatpoort bijvoorbeeld op 165 graden staat, bereken je de hoogte die hij moet krijgen om op 180 graden te komen. Stel de afstand bij 165 graden is 27mm, en voor 180 graden moet hij op 25mm komen, dan moet er een vulplaat van 2mm onder. Als je de blowdown hoger wil, kan je een vulplaat van 1mm nemen, en de poort zelf nog een millimeter verhogen.
In dat geval is het makkelijker om anders te rekenen: Je stelt de uitlaattiming vast (180 graden), en dan kies je de blowdown (bijv 25). De spoeltiming moet dan zijn: 130 graden. Als je blowdown nu 20 is, zal je dus de uitlaatpoort omhoog moeten frezen. Als de spoelpoorttiming nu 115 graden is, reken je de hoogte uit voor een timing van 130 graden. Als 115 graden 31mm is, en bij 130 graden 30mm, dan moet je een vulplaat van 1mm nemen.
Squish
Wat je ook verhoogd bij het gebruiken van een vilplaat, is de Squish. Dit is de ruimte tussen de top van de zuiger in het bovenste dode punt, en de squishband in je cilinderkop. Op onderstaand plaatje is het te zien, in dit geval is de squish 1.2mm: (opmerking: Dit kan je opmeten door een soldeerdraadje door je bougiegat te steken, ombuigen richting vilinderwand, en aan de krukas draaien. Met 3 stukjes soldeertin is het nog precieser ivm kantelen zuiger)
Afbeelding
Als je de cilinder een millimeter ophoogt, word je squish ook een mm hoger. Als squish kan je waarden aanhouden van 1 tot 0.7mm, afhankelijk van het ontwerp van de kop. De squish kan nog wel krapper, maar het gevaar is dat de MSV-waarde te hoog word. Dit is de snelheid waarmee het mengsel naar het midden van de kop stroomt. Dit gaat echter weer dieper op de theorie in.
Met een vulplaat hebben we dus een te grote squishhoogte. Dit kan ook voorkomen bij cilinder zonder vulplaat! Om de squish op de juiste hoogte te krijgen kan het afdraaien van de cilinderkop soms genoeg zijn. Als je squish nu 1.5mm is, en je wil naar 1mm, dan moet er dus een halve mm vanaf. Er moet echter wel ruimte voor zijn in de cilinderkop! Soms loopt de squishband gelijk met het “montage-oppervlak”, en is afdraaien niet mogelijk.
Als je de kop niet ver genoeg kan afdraaien, kan je de cilinderkop in de cilinder laten vallen, of je draait de cilinder af. Een binnenvallende cilinderkop komt zoveel mm naar binnen, tot je een goede squish hebt. De kop moet zeer strak in de cilinder vallen, volgens Luc Foekema met een speling van het liefst 0.00mm. Een cilinder afdraaien lijkt me lastiger als je een nicasilwand hebt. Ook kun je de cilinder niet meer gebruiken zonder vulplaat omdat de zuiger anders (waarschijnlijk) uit de cilinder komt bij het bovenste dode punt.
Het tunen van een cilinder is dus vooral rekenwerk en kennis. Ik denk dat je met dit stukje tekst een aardig eind kan komen. Ik heb zoveel mogelijk basisdingen geprobeerd te behandelen, het ene wat moeilijker als het andere. Met een vulplaat en boosterpoorten maken word het een stapje lastiger dan alleen de uitlaatpoort bewerken. Nogmaals: ik ben nergens aansprakelijk voor.. voor het tunen van een cilinder zijn er geen vast-staande waarden, het is toch een kwestie van trial-and-error in het begin. Dat je bijvoorbeeld je blowdown te hoog kiest en de cilinder weg kan gooien is je eigen schuld, niet de mijne.
Veel plezier!
* Ik heb geen foutjes kunnen ontdekken, zie jij er wel 1? Graag even aangeven (A)
Gallery overzicht
Zoek gallery
Log in om te kunnen replien op dit onderwerp.
-PuchSjonnie-
